Maashorst
Betonie, Betonica officinalis
Ik, Betonie, ben een zeer fraaie overblijvende plant uit de lipbloemenfamilie en ben zeer geschikt voor een (wilde) tuinborder. Ik kan een hoogte van 40 -70 cm. bereiken. Mijn gekartelde blad is donkergroen, glanzend, met een wat afgeronde top. Mijn rozerode tot purperlila bloemen staan op lange, licht behaarde, onvertakte stengels. Een enkele keer heb ik ook witte bloemen. Mijn bloeitijd ligt tussen juni en augustus, met een uitloper tot in september. Ik ben een zon minnende plant, maar ben ook in lichte schaduw te vinden langs bosranden en holle wegen.
In het wild kom ik hoofdzakelijk voor op enigszins vochtige zwavel-, zand- en leembodems die basisch tot kalkrijk zijn. In de Lage landen groei ik in bermen, niet bemeste graslanden en hooilanden. In Nederland ben alleen nog oorspronkelijk inheems in Zuid-Limburg en zelfs daar ben ik zeldzaam.
Ik bloei rijkelijk en ben een goede drachtplant met nectar en stuifmeel voor wilde bijen, in het bijzonder de grote wolbij en de andoornbij. De grote wolbij is een voorbeeld van een wilde bijensoort die paart op bloemen. De mannetjes wachten niet bij de nesten, maar zoeken naar vrouwtjes op plekken waar deze te verwachten zijn, zoals bij de bloemen van Betonie. Ook allerlei vlindersoorten doen zich graag tegoed aan de nectar. Mijn kroonbuis is 7 mm lang, zodat alle hommelsoorten de nectar kunnen bereiken.
Ik werd in de middeleeuwse kloostertuinen gekweekt als medicinale plant en ook in pastorietuinen vond je mij terug. Werkzame stoffen in de plant zijn hoofdzakelijk tannine en alkaloïden. Verder heb ik een versterkende werking op het zenuwstelsel, werk ik positief op verhoogde bloeddruk en bevorder ik rustige slaap. Tegenwoordig word ik nog weinig gebruikt als geneeskruid, aangezien de heilzame werking in twijfel wordt getrokken. Eetbare delen van de plant zijn de (jonge)bladeren en de bloemen, die in salades kunnen worden verwerkt.
Ik ben een zeer geschikte plant voor de siertuin en de kruidentuin. Ik kan mooi ‘bossig’ worden met vele bloemstengels. Ik kan zowel solitair als groepsgewijs worden aangeplant en ik hou van een lichte standplaats en niet te zware vochthoudende grond. Betonie wordt ook als tuinplant gekweekt in vele variëteiten. Ik kan door middel van zaaien worden vermeerderd, maar ik zaai op gunstige plekken ook zelf gemakkelijk uit.
Ik ben wat gevoelig voor verruiging, bemesting en zware schaduw, maar ecologisch en qua belevingswaarde ben ik een zeer aantrekkelijke soort.
